Definicja i obszar zastosowania
Terapia przez doświadczanie świata, zwana inaczej „terapią Snoezelen” lub „Salą Doświadczania Świata”, to wykorzystanie specjalnego pomieszczenia wyposażonego w urządzenia mające stymulować rozwój zmysłów.
Terapii przez doświadczanie świata poddawane są głównie dzieci z bardzo znaczną niepełnosprawnością intelektualną, ale również osoby wymagające leczenia psychologicznego lub psychiatrycznego. Elementy tej terapii wykorzystywane są także jako sposób na zrelaksowanie się bądź zabawę.
Geneza, założenia i cele
Terapia Snoezelen została opracowana w Holandii w latach 70. XX wieku w ośrodku dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Jan Hulsegge i Ad Verheul stworzyli pomieszczenie do rozbudzania zmysłów – duży namiot, w którym znalazły się takie przedmioty, jak instrumenty muzyczne czy flakony perfum oraz aromatyczne potrawy. To multisensoryczne doświadczanie nazwali „snoezelen”, od połączenie holenderskich czasowników snuffelen – węszyć, eksplorować, i doezelen – drzemać, być w półśnie, odpoczywać.
Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają problem z wyselekcjonowaniem poszczególnych bodźców z otaczającego świata, zatem Sale Doświadczania Świata uczą poznawania i przeżywania świata poprzez patrzenie, słuchanie i dotykanie. Zdolność odbioru bodźców jest warunkiem koniecznym do nawiązywaniu kontaktu z otoczeniem, podejmowania działań oraz prawidłowego rozwoju i funkcjonowania. Nakierowując na zmysłowe postrzeganie i doświadczanie, terapia aktywizuje osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Przebywanie w salach doświadczania świata pomaga się uspokoić i zrelaksować.
Stymulowanie zmysłów ma pobudzać rozwój poszczególnych funkcji:
- bodźce wzrokowe ukierunkowane są na rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie i wydłużanie czasu koncentracji, rozwijanie spostrzegawczości;
- bodźce słuchowe mają na celu rozwijanie koordynacji słuchowo-ruchowej i słuchowo-wzrokowej, doświadczanie znaczenia pojęć;
- bodźce węchowe mają na celu poszukiwanie źródła zapachu, zdobywanie nowych doświadczeń zapachowych;
- bodźce smakowe koncentrują się na nabywaniu umiejętności poznawania i różnicowania smaku,
- bodźce dotykowe mają za cel nabywanie doświadczeń dotykowych, aktywizację zmysłu dotyku poprzez „badanie” przedmiotów o różnej fakturze;
- bodźce związane z utrzymaniem równowagi ukierunkowane są na normalizację napięcia mięśniowego, kształtowanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, doświadczanie ruchu/aktywności.
W poszczególnych przypadkach konieczne jest dokonanie stosownego wyboru i stopniowania stymulacji.
Do przedmiotów i sprzętów wykorzystywanych do pracy tą metodą zalicza się między innymi suchy basen (wypełniony lekkimi kolorowymi piłeczkami), łóżko wodne, projektor kolorów i obrazów, światłowody, lustrzany domek, poduszki, urządzenie do robienia baniek mydlanych, kolorowe lampy i interaktywne kolumny wodne.
Organizacja „sali doświadczania świata” musi stwarzać przyjazne warunki, w których osoby tam przebywające będą czuły się bezpiecznie, gdzie będzie panowała atmosfera wzajemnego zaufania oraz poczucie radości.
Dowody naukowe
Publikacje naukowe dostarczają informacji na temat oddziaływania Sal Doświadczania Świata na rozwój niepełnosprawnych dzieci. Dotyczy to głównie poprawy koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej, koncentracji, spostrzegawczości, percepcji dotykowej i słuchowej oraz umiejętności w zakresie utrzymywania równowagi i orientacji w przestrzeni.
Rozpowszechnienie
Sale Doświadczania Świata tworzone są w placówkach leczniczych/rehabilitacyjnych różnego typu: ośrodkach rehabilitacyjnych, ośrodkach szkolno-wychowawczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych, domach pomocy społecznej, świetlicach terapeutycznych. Niektóre przedszkola i szkoły specjalne również posiadają sale doświadczania świata, w których realizują proces terapeutyczny.
