Definicja i zastosowanie
Metoda ograniczania i wymuszania ruchu, nazywana terapią CIT (ang. constraint induced movement therapy – CIT) lub terapią wymuszonego użycia (ang. forced used therapy – FUT) lub metodą Tauba to technika usprawniania ruchowego opierająca się na wymuszeniu posługiwania się kończyną niedowładną poprzez okresowe unieruchomienie kończyny zdrowej.
Metodę CIT stosuje się u pacjentów:
- z niedowładem kończyny górnej po udarze,
- po urazach czaszkowo-mózgowych,
- dzieci z porażeniem mózgowym,
- z częściowym uszkodzeniem rdzenia kręgowego,
- z dystonią ogniskową i z bólami fantomowymi,
- z afazją.
Geneza, założenia, cele
Metodę CIT opracowali i zaczęli stosować w połowie lat 90. prof. Taub i jego współpracownicy z Uniwersytetu Alabama. Już pod koniec lat 70. przeprowadzili eksperyment, w którym zaobserwowali, że można zmusić małpę do wykonywania ruchów odnerwioną niedowładną kończyną, jeżeli przez kilka dni ograniczy się lub całkowicie uniemożliwi ruchy kończyną zdrową. Opisali też przypadek kobiety po udarze mózgu, która wszystkie czynności w gospodarstwie domowym i w pracy wykonywała zdrową ręką. Palce niedowładnej ręki przykurczyły się w pięść. Na Oddziale Neurorehabilitacji Uniwersytetu Alabama przystąpiono do terapii. Prawą, zdrową dłoń unieruchomiono w specjalnej rękawiczce, a lewa, niedowładna ręka musiała przejąć wszystkie obowiązki prawej i wykonywać specjalne ćwiczenia (chwytanie plastikowych klocków i ustawianie z nich wieży, wkładanie piłeczek golfowych do skrzynki, zbieranie karty do gry). Zajęcia powodowały znaczne zmęczenie pacjentki, jednak rękawiczka zostawała na prawej ręce aż do momentu zaśnięcia.
Metoda CIT ma zatem na celu zwalczanie niekorzystnego zjawiska, obserwowanego po odnerwieniu kończyny, zwanego wyuczonym nieużywaniem.
Opis
Metoda CIT polega na unieruchomieniu zdrowej kończyny przez 90% czasu, od przebudzenia do zaśnięcia, w ciągu 2–3 tygodni, podczas gdy chora kończyna poddawana jest intensywnemu treningowi z użyciem metod dodatniego sprzężenia zwrotnego. Zwykle używa się specjalnej łuski wykonanej z tworzyw termoutwardzalnych, unieruchamiającej nadgarstek i palce. Można też przymocować kończynę do tułowia za pomocą opaski elastycznej lub zastosować temblak. Poleca się nałożenie na rękę grubej rękawicy jednopalcowej. Jest to najbardziej bezpieczny sposób, gdyż nie zaburza funkcji utrzymania równowagi i nie zagraża, w takim stopniu jak poprzednie sposoby unieruchomienia, obrażeniami podczas upadków.
W pierwszych latach stosowania CIT wykorzystywano woluntariuszy do kontrolowania używania przez chorych kończyny niedowładnej w wykonywaniu codziennych czynności. Obecnie stosuje się specjalne ćwiczenia zawierające elementy trenowania ruchu przez wykorzystanie tzw. torowania proprioceptywnego i modelowanie ruchów. Obejmują one wykonywanie podstawowych czynności życia codziennego, rozszerzonych czynności życia codziennego oraz terapię zajęciową (np. spożywanie posiłków, otwieranie i zamykanie szafki, gra w szachy, ćwiczenia z włącznikiem, ćwiczenia z kłębkami wełny, ćwiczenia z tablicą z pinezkami).
Głównym przeciwwskazaniem do zastosowania CIT jest całkowite porażenie kończyny i brak zgody pacjenta.
Dowody naukowe
Za pomocą badań neuroobrazowych (rezonansu magnetycznego MRI, przezczaszkowej stymulacji magnetycznej PET i badania potencjałów) wykazano, że terapia CIT daje efekty w postaci reorganizacji funkcji kory mózgowej. Zauważono też przyrost objętości kory mózgowej ruchowej w obszarze reprezentacji stymulowanej kończyny.
Badania kliniczne prowadzi się w wielu ośrodkach na świecie, w tym w Polsce, i przedstawiono publikacje uzasadniające stosowanie terapii CIT. Jednak jak dotąd nie ma badań przeprowadzonych wśród dużych grup pacjentów.
Rozpowszechnienie
Metoda ograniczania i wymuszania ruchu jest stosowana w wielu ośrodkach leczenia i rehabilitacji pacjentów z niedowładami kończyn. Metoda ta nie jest konkurencyjna ani alternatywna w stosunku do metod specjalnych, takich jak PNF i NDT, a stanowi ich uzupełnienie.
