Definicja i obszar zastosowania
Metoda Sherborne (Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne – MRR, ang. The Sherborne Developmental Movement method – SDM), to system ćwiczeń ruchowych, który służy wspomaganiu prawidłowego rozwoju każdego dziecka; wykorzystywana jest przede wszystkim w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo, z dziećmi z różnorodnymi zaburzeniami emocjonalnymi, z dziećmi z nadpobudliwością ruchową oraz w terapii dzieci jąkających się. Metoda Ruchu Rozwijającego to system ćwiczeń ruchowych prowadzący do poznania własnego ciała, kształtujący związek jednostki ćwiczącej z otoczeniem fizycznym, prowadzący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem i do współdziałania w grupie oraz dzięki spontanicznemu kreatywnemu ruchowi dający możliwość swobodnej ekspresji osobowości.
Geneza, założenia i cele
Weronika Sherborne (1922–1990), brytyjska nauczycielka wychowania fizycznego i fizjoterapeutka, była propagatorką nowoczesnej kinetografii i gimnastyki ekspresyjnej Rudolfa von Labana, który potrzebę ruchu, ekspresji, odprężenia i tworzenia zaliczył do najważniejszych potrzeb człowieka. Według von Labana ruch jest niezbędnym warunkiem zdrowia, a ograniczanie swobody ruchu prowadzi do zahamowania prawidłowego rozwoju jednostki.
Główną ideą opracowanej w latach 60. ubiegłego wieku metody Sherborne jest wykorzystanie ruchu jako narzędzia oddziałującego na psychoruchowy rozwój dziecka i korygującego istniejące zaburzenia rozwojowe. System ćwiczeń ruchowych wywodzi się z obserwowanych we wczesnym dzieciństwie zabaw ruchowych dzieci i rodziców, zaspokajających naturalne potrzeby dziecka. Ćwiczenia poszerzają wiedzę na temat własnego ciała, usprawniają ruchowo, rozwijają świadomość przestrzeni i pokazują, że można w niej działać. Rozwijają umiejętność dzielenia wspólnej przestrzeni z drugim człowiekiem i uczą nawiązywania bliskiego kontaktu z innymi ludźmi. Wykonując ćwiczenia, dziecko poznaje otaczającą je przestrzeń, czuje się w niej pewnie i bezpiecznie, jest bardziej aktywne i w konsekwencji bardziej twórcze. Inni ludzie działający w tej samej przestrzeni uświadamiają ćwiczącemu dziecku, że ich obecność nie musi być niebezpieczna i może się stać źródłem nowych przeżyć opartych na zaufaniu i współpracy, co daje szansę przeżycia szczęścia wynikającego z kontaktu z drugim człowiekiem. Celami metody Sherborne są:
- realizacja potrzeby ruchu i zabawy,
- uzyskanie rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia,
- poznanie własnego ciała i jego możliwości,
- zwiększenie poczucia siły i własnej wartości, zaufania do siebie, pewności siebie,
- uzyskanie akceptacji samego siebie,
- nawiązywanie bliskiego kontaktu z innymi ludźmi,
- wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa,
- doznawanie przyjemności, radości, zabawy, więzi z grupą.
Metoda pozwala osiągać zamierzone efekty z wyeliminowaniem czynników stresujących, takich jak nakaz, strach przed śmiesznością, obawa przed porażką.
Opis
Ćwiczenia w systemie odnoszą się do pięciu wyodrębnionych z definicji kategorii ruchu. Dwie pierwsze kategorie, ruch prowadzący do poznania własnego ciała i ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym, realizowane są poprzez równoległe wykonywanie ćwiczeń pozwalających na stopniowe poznanie własnych możliwości ruchowych i zdolności samokontroli poszczególnych części ciała oraz wykształcenie swobody orientacji w otaczającej przestrzeni.
Przykładowe ćwiczenia z pierwszej kategorii to: leżenie na brzuchu bądź plecach, przewroty na plecy lub brzuch, ślizganie się w kółko na brzuchu lub na plecach, kręcenie się w kółko na pośladkach w pozycji siedzącej, przyciąganie kolan do tułowia z jednoczesnym chowaniem głowy, a następnie powrót do pozycji leżącej, czołganie się na brzuchu lub na plecach, chodzenie lub bieganie na przemian raz na usztywnionych, raz na gumowych nogach.
Przykładowe ćwiczenia z drugiej kategorii to: wykonanie na przemian ćwiczenia mostek – jedna osoba robi mostek, a druga przechodzi pod nią, nad i dookoła, wykonanie tunelu – część osób robi tunel, pozostałe czołgają się przez tunel na plecach lub na brzuchu.
Trzecia kategoria, ruch prowadzący do wytworzenia związku z drugim człowiekiem, buduje zaufanie do siebie i wzajemne zaufanie ćwiczących, zachęca do nawiązania pozytywnych relacji. Przykładowe ćwiczenia z trzeciej kategorii ruchu to: ćwiczący siedzą z ugiętymi kolanami na parkiecie, opierając się o siebie plecami, na przemian pchają plecami partnera, starając się pokonać opór, z pozycji jak wyżej, naprzemienne kładzenie się plecami na partnerze z jednoczesnym unoszeniem bioder, ćwiczący stoją do siebie tyłem, stykając się plecami, a następnie kładą się na plecach partnera na zmianę raz jeden, raz drugi – zaawansowani mogą oderwać stopy od podłoża, skała – jeden z ćwiczących przyjmuje pozycję klęku podpartego lub leży mocno przyparty do podłoża, partner próbuje przesunąć skałę, pchając i ciągnąc ją w różnych kierunkach, paczka – ćwiczący zwija się w kłębek, a partner próbuje rozwiązać paczkę, ciągnąc za ręce i nogi, partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym próbują wstać, nie odrywając się od siebie, ćwiczący stoją, zwróceni do siebie twarzą, i trzymając się za ręce, odchylają ku tyłowi, przechodząc jednocześnie do siadu, po czym ponownie wracają do pozycji stojącej, w pozycji siedzącej z lekko zgiętymi nogami, ćwiczący trzymają się za ręce i przeciągają na swoją stronę, starając się dotknąć przy tym palcami podłoża, huśtanie – dwóch współćwiczących huśta trzeciego, trzymając go za kostki i nadgarstki.
Czwarta kategoria – ruch prowadzący do współdziałania w grupie, kreuje wartości tożsame z tymi z pierwszej, drugiej i trzeciej kategorii – różnicę stanowi liczebność ćwiczących. Zaufanie do siebie, do własnych możliwości, do partnerów buduje się w tym przypadku w ćwiczeniach grupowych.
Ostatnia kategoria – ruch kreatywny – daje możliwość swobodnej ekspresji osobowości. Ćwiczenie z piątej kategorii ruchu to na przykład swobodny, nieskrępowany sztywnymi zasadami taniec.
Ćwiczenia metodą Weroniki Sherborne prowadzone są w formie zajęć grupowych, w których uczestniczy od kilku do kilkunastu dzieci oraz ich rodzice, rodzeństwo, nauczyciele i terapeuci. Dzieci wykonują ćwiczenia bez żadnej presji zewnętrznej. Każdy przejaw własnej aktywności dziecka jest wzmacniany pozytywnie. Początkowo ćwiczenia wykonuje się na kocu lub na materacu, a gdy dziecko nabiera pewności siebie i zaufania do pozostałych osób, ćwiczenia odbywają się z wykorzystaniem całej dostępnej przestrzeni. Plan zajęć jest na bieżąco modyfikowany przez terapeutę w zależności od nastroju, aktywności i aktualnych potrzeb ćwiczących. W przypadku zmęczenia lub znużenia dziecka stosuje się ćwiczenia relaksujące, często wspomagane przez odpowiednio dobraną muzykę. Wykluczone jest współzawodnictwo.
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne jest wszechstronna w swoim oddziaływaniu. Za pomocą ruchu oddziałuje na sferę motoryczną, poznawczą, emocjonalną i społeczną, przez co harmonizuje rozwój psychoruchowy i niweluje istniejące deficyty rozwojowe. Metoda Sherborne może być dowolnie modyfikowana w zależności od występujących deficytów rozwojowych i wieku pacjentów.
Dowody naukowe
Na temat efektywności metody Sherborne istnieje szereg prac naukowych, które potwierdzają skuteczność metody. Rezultaty badań wskazują, że metoda Sherborne jest ważną terapią stymulowania rozwoju psychoruchowego dzieci jak i ich dorosłych przyjaciół, usprawniającą umiejętności motoryczne, kompetencje społeczne, wzbogacającą osobowość i kreatywną aktywność.
Rozpowszechnienie
Metoda jest szeroko stosowana w Europie, w USA, w Kanadzie i w Australii, W Europie metoda Sherborne szczególnie rozpowszechniona jest w Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Szwecji i Polsce. Wieloletnim praktykiem i propagatorką MRR w Polsce jest psycholog kliniczny z Uniwersytetu Gdańskiego, bezpośrednia wychowanka Weroniki Sherborne w Wielkiej Brytanii, prof. dr hab. Marta Bogdanowicz.
W 1994 roku powstała Sherborne Foundation UK, organizacja której jednym z zadań było powołanie International Sherborne Foundation, organizacji międzynarodowej zrzeszających uczniów i współpracowników Weroniki Sherborne oraz ludzi, którzy zamierzają rozwijać i kontynuować stworzone przez nią procedury pracy z osobami z zaburzeniami rozwoju metodą Sherborne Developmental Movement (SDM). Od 2001 roku organizacja ta nosi nazwę International Sherborne Co-Operation (ISCO) i zrzesza krajowe towarzystwa promujące SDM. International Sherborne Co-Operation prowadzi stronę internetową towarzystwa: www.sherbornemovement.com.
