Definicja i zastosowanie
Kinezyterapia jest integralną składową fizjoterapii i rehabilitacji, stanowiąc często najważniejszą część procesu usprawniania. Znajduje zastosowanie w rehabilitacji narządu ruchu, chorób neurologicznych i innych, wspomaga procesy leczenia, opierając się na celowo dobranych i ukierunkowanych ćwiczeniach ruchowych.
Geneza, założenia i cele
Termin „kinezyterapia” wywodzi się z jęz. greckiego, gdzie kinesis oznacza ruch, a therapeja – leczenie.
Kinezyterapia zakłada wykorzystanie celowo dobranych wzorców ruchowych i prostych ruchów.
Warunkiem uzyskania zaplanowanych efektów leczenia jest właściwy dobór ćwiczeń pod względem rodzaju, częstotliwości i intensywności, uwzględniający charakter i zakres zmian, stan ogólny i miejscowy pacjenta oraz wskazania i przeciwwskazania do kinezyterapii.
Opis
Kinezyterapię od innych form usprawniania wyróżnia szeroki zakres oddziaływania uzyskiwanego poprzez różne formy i metody stosowanych ćwiczeń.
W zależności od sposobu wykonywania ćwiczeń wyróżnia się:
- ćwiczenia bierne, wykonywane przez terapeutę i bez czynnego współudziału pacjenta
- ćwiczenia czynne, wykonywane przez pacjenta pod kierunkiem lub przy pewnej pomocy rehabilitanta
- ćwiczenia specjalne, zawierające składową zarówno ćwiczeń biernych, jak i czynnych, wymagające specjalnego prowadzenia, np.: ćwiczenia oddechowe, koordynacyjne, rozluźniające, synergistyczne, inne.
Ze względu na działanie, w kinezyterapii wyróżnia się trzy główne działy: kinezyterapię miejscową, ogólną oraz dział metod terapeutycznych.
Kinezyterapia miejscowa (indywidualna) oddziałuje lokalnie, na wybrane części ciała, działa odcinkowo na określony staw lub grupę mięśni, gdzie występuje zaburzenie funkcji i/lub toczy się proces chorobowy. Celem leczenia jest przywrócenie, jak największej sprawności funkcjonalnej danego obszaru oraz w miarę konieczności, wytworzenie mechanizmów kompensacyjnych, zastępczych na poziomie lokalnej dysfunkcji. Ćwiczenia kinezyterapii miejscowej na ogół nie oddziałują na mechanizmy ogólnoustrojowej wydolności i nie wpływają na jej poprawę.
Do kinezyterapii miejscowej zalicza się:
- ćwiczenia bierne (właściwe, redresyjne, wyciągi redresyjne)
- ćwiczenia czynno-bierne, izometryczne
- ćwiczenia samowspomagane, wspomagane (prowadzone)
- ćwiczenia czynne (w odciążeniu, czynne wolne, czynne z oporem)
- ćwiczenia oddechowe
Kinezyterapię o działaniu ogólnym, wyróżnia oddziaływanie na cały organizm, którego celem jest przywrócenie lub poprawa funkcji narządów/układów, poprawa wydolności całego organizmu, m.in. poprzez wpływ na czynność układu krążeniowo-oddechowego i układu nerwowego. Celem ćwiczeń jest uzyskanie przyrostu wszystkich składowych sprawności ogólnej poprzez poprawę ogólnej siły i wytrzymałości mięśniowej, gibkości, koordynacji oraz wydolności krążeniowo-oddechowej.
Do kinezyterapii ogólnoustrojowej zalicza się:
- ćwiczenia ogólnokondycyjne, ogólnousprawniające, ogólnorozwojowe
- ćwiczenia gimnastyki porannej
- ćwiczenia w wodzie
- ćwiczenia relaksacyjne, rozluźniające
W zakres kinezyterapii wchodzi również gimnastyka korekcyjna i wyrównawcza.
Gimnastyka korekcyjna obejmuje ćwiczenia, które mają naprawić bądź skorygować zaburzenie, np. usunąć wadę postawy, wadę zgryzu. Ma charakter leczniczy.
Gimnastyka wyrównawcza obejmuje ćwiczenia, których celem jest skompensowanie, wyrównanie niedoboru ruchowego pod względem ilościowym lub jakościowym i jest realizowana, np. jako ćwiczenia śródlekcyjne, ćwiczenia podczas pracy. Pełni głównie funkcję profilaktyczną.
Elementy kinezyterapii wchodzą również w skład specjalnych metod terapeutycznych (rehabilitacyjnych), jako postępowanie podstawowe lub alternatywne, zwłaszcza na wczesnym etapie usprawniania. Składowe kinezyterapii można znaleźć w metodach terapii manualnej (m.in. Kaltenborn-Evjenth, Mulligan, Cyriax), metod usprawniania neuroruchowego i reedukacji nerwowo-mięśniowej (NBT, PNF, Vojta), czy metod energetyzacji mięśni (poizometryczna relaksacja mięśni).
Kinezyterapia może być realizowana indywidualnie lub zespołowo w kilku osobowych grupach, w szpitalu lub ambultoryjnie, lub w miejscu zamieszkania, przy łóżku pacjenta lub na korytarzu szpitalnym lub na sali gimnastycznej., Ćwiczenia mogą też być wykonywane w wodzie.
